Καινοτόμες μορφές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης

ΤΗΣ ΒΑΣΩΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ

Εχουμε άμεση ανάγκη από καινοτόμες μορφές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, γιατί όσο είμαστε κολλημένοι στα σημερινά- χωρίς να δίνουμε κάποια εξουσία και στην φαντασία, καμία μαύρη ή πράσινη ανάπτυξη δεν θα λύσει τα περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα της εποχής μας. Έχουμε ανάγκη από θετικές προτάσεις και πράξεις εδώ και τώρα, που δεν θα παραπέμπουν χρονικά στη Δευτέρα Παρουσία. Εξ άλλου ο στόχος είναι η δημιουργία μιας πιο δίκαιης αποκεντρωμένης κοινωνίας χαμηλής έντασης άνθρακα, όπως αποκαλείται πλέον διεθνώς η ενεργειακή μείωση. Τα προβλήματα είναι μεν παγκόσμια αλλά οι λύσεις μπορούν να είναι τοπικές.

Εάν η μείωση ενεργειακής κατανάλωσης (ενεργειακή κάθοδος) χωρίς απώλεια ευημερίας είναι ένα βασικό στοίχημα που πρέπει μα κερδίσουμε , ας ρίξουμε μια ματιά στις σοβαρές εφαρμοσμένες προσπάθειες, ουτοπικές για ορισμένους αλλά πολύ πετυχημένες για άλλους. Μια από αυτές είναι το κοινωνικό κίνημα της περμακουλτούρας που ξεκίνησε από τον γεωργικό χώρο και επεκτάθηκε και στον κοινωνικό. «Permaculture είναι η φιλοσοφία της εκτενούς και προσεκτικής μελέτης, αντί της παρατεταμένης και επίπονης εργασίας»

(Masanobu Fukuokα). Λιγότερος κόπος; Δηλαδή πιο εύκολη δυνατότητα ενεργειακής καθόδου;

Η Κωνσταντίνα Λίτσα, ειδικευμένη σε θέματα φυτοθεραπείας, που ζει και εργάζεται στη Σκωτία και εκεί έχει παρακολουθήσει σεμινάρια περμακουλτούρας μας έδωσε τον ακόλουθο ορισμό:

«H περμακουλτούρα είναι μέθοδος σχεδιασμού αυτοσυντηρούμενων συστημάτων που βασίζεται σε οικολογικές αρχές. Αρχικά ξεκίνησε από τη γεωργική και κτηνοτροφική διαχείριση αλλά γρήγορα κρίθηκε κατάλληλη και για άλλα συστήματα κοινωνικής ή προσωπικής ζωής. Για ορισμένους έγινε φιλοσοφία και τρόπος ζωής. Από τη γεωργία εισέβαλε και σε άλλους τομείς του πολιτισμού. Ετυμολογικά η λέξη περμακουλτούρα αναφέρεται αφενός στη μόνιμη γεωργία και αφετέρου στον μόνιμο πολιτισμό. Ο όρος αρχικά προέκυψε από τις λέξεις Permanent και Agri-Culture (Μόνιμες Καλλιέργειες ). Κατόπιν η σημασία του άλλαξε σε Permanent Culture (Μόνιμος Πολιτισμός), εφόσον μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχεδιασμό, τη διαχείριση και την αναπροσαρμογή οποιουδήποτε συστήματος. Έχει εφαρμογές σε: διαχείριση ενέργειας και φυσικών πόρων, υπαίθριες εκτάσεις και προστατευόμενες φυσικές περιοχές, διαχείριση απορριμμάτων, δημόσιους χώρους, εκπαιδευτικά ιδρύματα, εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις, κτήματα και κήπους, αυλές και ζαρντινιέρες αστικών κατοικιών. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι η ιδιαιτερότητα του σχεδιαστή πχ. μπορεί κανείς να αντλήσει πληροφορίες και τεχνικές από ότι ήδη γνωρίζει, και να τις φιλτράρει μέσα από τις αρχές της περμακουλτούρας. Μπορεί να χρησιμοποιήσει την θεωρία σε όποιο επίπεδο θέλει χωρίς αναγκαστικά να ακολουθεί όλες τις προτάσεις. Δεν είναι απαραίτητο κάποιος να ασπαστεί την περμακουλτούρα απόλυτα ως φιλοσοφία ή τρόπο ζωής, αλλά αν επιθυμεί, να τη χρησιμοποιήσει σε ένα βαθμό, για το σχεδιασμό ενός ή περισσοτέρων συστημάτων και μόνο…Αντίστοιχα έχει τη δυνατότητα να την εφαρμόσει σε όλους τους τομείς της ζωής του και να επηρεάσει ριζικά τον τρόπο σκέψης του. Μου αρέσει η περμακουλτούρα, γιατί συνδυάζει την επιστήμη με την παράδοση. Φέρνει κοντά γνώσεις και τεχνολογίες καθώς και παραδόσεις από όλον τον κόσμο, για ένα τρόπο ζωής σε ισορροπία με τη φύση».

Το κίνημα της περμακουλτούρας ξεκίνησε στην πρακτική του εκδοχή τη δεκαετία του 60 από τον Αυστριακό αγρότη Sepp Holzer αλλά οργανώθηκε επιστημονικά και συστηματοποιήθηκε τη δεκαετία του 70 από τους Αυστραλούς Bill Mollison και David Holmgren (πρώτη έκδοση βιβλίου το 1978). Σήμερα έχει εξαπλωθεί σε αρκετές χώρες και είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στον σχεδιασμό οικολογικών χωριών

Διαβάζοντας τα κείμενα των ιδρυτών του αντιλαμβανόμαστε ότι βασίζεται στην παρατήρηση των συστημάτων της φύσης και της κοινωνίας, στην αναγνώριση και καταγραφή των αλληλοεξαρτήσεων και στη συνέχεια, στο σχεδιασμό συστημάτων τα οποία αξιοποιούν με μέτρο και σεβασμό αυτές τις αλληλοεξαρτήσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο επιστημονικός όρος «συνέργεια των επί μέρους στοιχείων» είναι η φράση κλειδί σε αυτή τη σχεδιαστική μέθοδο. Το αποτέλεσμα είναι η επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου με μείωση του ανθρώπινου κόπου αλλά και της χρήσης ενέργειας. Ο Φουκουόκα το είπε αυτό πολύ εύγλωττα δίνοντας τον ορισμό που αναφέραμε παραπάνω.

Σε ηθικό επίπεδο η περμακουλτούρα έχει 3 αρχές (Φροντίδα για τη γη, Φροντίδα για τους ανθρώπους, Ισότιμη κατανομή), και στο σχεδιαστικό επίπεδο πολύ περισσότερες όπως πχ. παρατήρηση και αλληλοεπίδραση, εξάλειψη αποβλήτων, συγκέντρωση και αποθήκευση ενέργειας, χρήση ανανεώσιμων πηγών, δημιουργική ανταπόκριση στις αλλαγές, επιλογή της μικρής τοπικής κλίμακας κλπ.

Όπως έχω αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα, είμαι θαυμάστρια ενός άλλου πολύ σοβαρού διεθνούς κοινωνικού κινήματος που αποκαλείται Πόλεις σε Μετάβαση ή Πολιτισμός Μετάβασης (transition towns, transition culture). Αναφέρεται σε πολιτισμό συλλογικής συνεργασίας και χαμηλής ενεργειακής έντασης προκειμένου να αντιμετωπισθεί η μείωση αποθεμάτων πετρελαίου και η κλιματική αλλαγή. Ο εμπνευστής του κινήματος Ρομπ Χόπκινς καθηγητής περμακουλτούρας στη Βρετανία, εμπνεύστηκε όπως φαίνεται από τα βιβλία του, από τις μεθόδους σχεδιασμού συστημάτων που δίδασκε στους μαθητές του, προκειμένου να ιδρύσει το διεθνώς επιτυχημένο Κίνημα των Πόλεων σε Μετάβαση στα πλαίσια του οποίου δημιουργούνται τοπικές ομάδες που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν νέα κοινωνική και οικονομική οργάνωση επηρεασμένη από τον τρόπο σκέψης της περμακουλτούρας χωρίς βέβαια να υιοθετούν το σύνολο των θέσεών της..

Στην Ελλάδα έχουν ήδη υπάρξει σποραδικές προσπάθειες διάδοσης της περμακουλτούρας. Στη Λευκάδα, στο Πήλιο και στην Πάρο . 

Source : avgi.gr