ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Το υπάρχον σύστημα διαχείρισης του τομέα αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μια ολοκληρωτική προσαρμογή στις επιταγές της εκάστοτε Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης , ήδη από την εποχή της εισόδου της Ελλάδας το 1981 στην τότε Ε.Ο.Κ. Το οργανόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων , αποτυπώνει κατά τον καλύτερο τρόπο τις προτεραιότητες αλλά και τους ανασταλτικούς παράγοντες που προκύπτουν από την χωρίς ουσιαστική διαπραγμάτευση αποδοχή των επιταγών της εκάστοτε Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Προσθέτοντας στα παραπάνω και τις στρεβλώσεις που δημιουργεί η γραφειοκρατία και η διαφθορά ,που προκύπτει από αυτήν ,σε όλα τα επίπεδα της αγροτικής οικονομίας ,καταλήγουμε στην διαπίστωση ότι ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα τα οποία και χρήζουν μιας περισσότερο ελληνοκεντρικής παρά ευρωκεντρικής προσέγγισης και επίλυσής τους. ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ Η ηλεκτρονική διεύθυνση για το οργανόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων http://www.minagric.gr/index.php/el/the-ministry/domiorganosi.html Παρατηρείται ότι οι Διευθύνσεις του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης που ασχολούνται αποκλειστικά με τα προγράμματα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής ανέρχονται σε πέντε , οι Διευθύνσεις που ασχολούνται αποκλειστικά με κρίσεις και έκτακτες ανάγκες στον αγροτικό τομέα ανέρχονται σε τρείς και επίσης υπάρχουν δύο Γενικές Διευθύνσεις με τέσσερεις Διευθύνσεις έκαστη που ασχολούνται αποκλειστικά με την Ζωϊκή Παραγωγή και συναφή με αυτήν αντικείμενα. Αντίθετα υποβαθμισμένος είναι ο τομέας της Γεωργικής Έρευνας με μόλις μια Διεύθυνση Έρευνας και χωρίς την οποιαδήποτε μέριμνα για διασύνδεση της έρευνας με την εκπαίδευση καθώς και για την τουλάχιστον εύρυθμη λειτουργία Ερευνητικών Ιδρυμάτων και Ινστιτούτων. Σε επίπεδο Περιφερειών οι Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης κατά προτεραιότητα ασχολούνται με τις διαδικασίες κοινοτικών επιδοτήσεων και λιγότερο με θέματα εκπαίδευσης και ενημέρωσης παραγωγών και προγραμματισμού αγροτικής ανάπτυξης. Δεδομένης της σχεδόν μονόπλευρης βαρύτητας που δίδεται σε θέματα Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και των επιδοτήσεων που προκύπτουν από αυτήν είναι χρήσιμη η εξέταση των υπέρ και των κατά που προκύπτουν μέσα από την εμπειρία μιας τριακονταετίας εφαρμογής. Παρατηρείται ότι οι Διευθύνσεις του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης που ασχολούνται αποκλειστικά με τα προγράμματα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής ανέρχονται σε πέντε , οι Διευθύνσεις που ασχολούνται αποκλειστικά με κρίσεις και έκτακτες ανάγκες στον αγροτικό τομέα ανέρχονται σε τρείς και επίσης υπάρχουν δύο Γενικές Διευθύνσεις με τέσσερεις Διευθύνσεις έκαστη που ασχολούνται αποκλειστικά με την Ζωϊκή Παραγωγή και συναφή με αυτήν αντικείμενα. Αντίθετα υποβαθμισμένος είναι ο τομέας της Γεωργικής Έρευνας με μόλις μια Διεύθυνση Έρευνας και χωρίς την οποιαδήποτε μέριμνα για διασύνδεση της έρευνας με την εκπαίδευση καθώς και για την τουλάχιστον εύρυθμη λειτουργία Ερευνητικών Ιδρυμάτων και Ινστιτούτων. Σε επίπεδο νομών οι Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης κατά προτεραιότητα ασχολούνται με τις διαδικασίες κοινοτικών επιδοτήσεων και λιγότερο με θέματα εκπαίδευσης και ενημέρωσης παραγωγών και προγραμματισμού αγροτικής ανάπτυξης. Η εστίαση στους ανασταλτικούς παράγοντες που θα εξακολουθήσουν να ανακόπτουν την όποια προσπάθεια αγροτικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και με τις νέες προτάσεις για την Κοινή Αγροτική Πολιτική της περιόδου 2013 - 2020, μας βοηθά στην διατύπωση των προτάσεων που κρίνουμε ότι η εφαρμογή τους θα συντελέσει στην αναβάθμιση του ελληνικού αγροτοδιατροφικού τομέα. Οι νέες προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής έχουν ήδη ξεσηκώσει διαμαρτυρίες οργανώσεων αγροτών, καταναλωτών, κινημάτων και άλλων εμπλεκόμενων, ακριβώς επειδή για άλλη μια φορά οι ενισχύσεις θα είναι προσανατολισμένες στην γεωργία βιομηχανικού τύπου. Δηλαδή στη μορφή που είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τα συμφέροντα μιας αγρο-βιομηχανίας η οποία επιχειρεί να ελέγξει πλήρως, μέσω ευρωπαϊκής νομοθεσίας, και την διακίνηση των σπόρων, να ελέγξει με λίγα λόγια πλήρως την πρόσβαση των αγροτών σε πρωτογενείς πόρους, απαγορεύοντας έμμεσα ή άμεσα χρήση σπόρου που δε θα είναι αγορασμένος από εταιρείες. Οι διάφορες απόψεις που κυκλοφορούν ότι δηλαδή δεν παράγουμε τίποτα, λέγονται ακριβώς για να κρύψουν με ποια Κοινή Αγροτική Πολιτική έχουμε συμφωνήσει χρόνια τώρα. Ποια είναι αυτή; Η βίαιη αναδιάρθρωση του πρωτογενούς τομέα υπέρ της βιομηχανικής γεωργίας, που αφήνει εκτός την συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών στην Ελλάδα. Αυτή την πολιτική τη συμπλήρωσαν πολύ “ωραία” με τη διάλυση-ιδιωτικοποίηση της Αγροτικής Τράπεζας, τους συνεταιρισμούς-Ανώνυμες Εταιρείες, με τον ΕΛΓΑ ως αγροτική ασφάλιση με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και με την αγροτική γη θυσία στις επιχειρήσεις φωτοβολταϊκών . Το δόγμα της περιβόητης «ανταγωνιστικότητας» και των προκλήσεων της αγοράς, που θα είναι στο επίκεντρο και στην νέα ΚΑΠ, έχει μοναδικό στόχο τη διασφάλιση της κερδοφορίας των κολοσσών της αγροδιατροφικής αλυσίδας, των διεθνών κερδοσκόπων στα χρηματιστήρια αγροτικών προϊόντων, των πολυεθνικών εφοδίων και πολλαπλασιαστικού υλικού, των γιγαντιαίων αλυσίδων super market και των επιχειρήσεων ενέργειας του «πράσινου» καπιταλισμού, για να ολοκληρώσουν, μαζί με την εργασιακή, και την κοινωνική εξόντωση των εργαζομένων. Ζούμε όμως στη δίνη μιας κρίσης που δε μας επιτρέπει πια να μιλάμε για Αγροτική Πολιτική και να μη συμπεριλαμβάνουμε σε αυτήν την διατροφική ασφάλεια, την επάρκεια τροφίμων για όλο τον πληθυσμό και την αυτάρκεια της χώρας. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Αξιολογώντας ως κρισιμότερους ανασταλτικούς παράγοντες της ελληνικής αγροτικής ανάπτυξης : 1. Την δαιδαλώδη και αντιπαραγωγική δομή των κρατικών υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για δημιουργία και εφαρμογή της αγροτικής πολιτικής 2. Την χωρίς ουσιαστική διαπραγμάτευση αποδοχή και εφαρμογή της εκάστοτε Κοινής Αγροτικής Πολιτικής που συστηματικά αγνοεί τόσο τις ιδιαιτερότητες όσο και τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της ελληνικής αγροτικής οικονομίας 3. Την απαξίωση της γεωργικής έρευνας και την ανυπαρξία διασύνδεσής της με τις Γεωτεχνικές Σχολές κάθε βαθμίδας 4. Την μη αξιοποίηση της τεχνολογίας στον τομέα εκπαίδευσης και ενημέρωσης των παραγωγών 5. Την έλλειψη συνεργατικών δικτύων με Έλληνες επιστήμονες και φορείς αγροτικής έρευνας στο εξωτερικό , ώστε να αξιοποιηθεί το δυναμικό της ελληνικής Διασποράς. 6. Την έλλειψη πηγών χρηματοδότησης της γεωργικής έρευνας και των γεωργικών υποδομών , πέραν από τα δημόσια και Κοινοτικά κονδύλια. 7. Την υποβάθμιση των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης των νομών σε συμπληρωματικό ρόλο όσον αφορά τη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων , απεμπολώντας τον ρόλο τους ως φορείς γνώσεων και δεξιοτήτων και ως σύμβουλοι οργάνωσης των ομάδων και συμπράξεων παραγωγών Προτείνουμε τις κάτωθι στρατηγικές αναβάθμισης οι οποίες εξοικονομούν πόρους και βελτιστοποιούν όλους τους συντελεστές ανάπτυξης της Ελληνικής Γεωργίας : 1. Όσον αφορά τις υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης : α. Συγχώνευση των πέντε Διευθύνσεων που ως αντικείμενο έχουν την αντιμετώπιση προβλημάτων και εκτάκτων καταστάσεων στον αγροτικό χώρο, σε μια Διεύθυνση Διαχείρισης Κρίσεων , υπό την άμεση εποπτεία του εκάστοτε Υπουργού. β. Συγχώνευση των δύο Διευθύνσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας εφαρμογών τους που ως αντικείμενο έχουν την διαχείριση και εφαρμογή της εκάστοτε Κοινής Αγροτικής Πολιτικής σε μια Διεύθυνση Κοινοτικών Υποθέσεων, υπαγόμενη στη Γενική Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων. γ. Υπό την Γενική Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων δημιουργία της Διεύθυνσης Συντονισμού Γεωτεχνικών της Διασποράς και της Διεύθυνσης Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων. Η Διεύθυνση Συντονισμού Γεωτεχνικών της Διασποράς ως αντικείμενο θα έχει την καταγραφή των ελληνικής καταγωγής επιστημόνων , εταιρειών και παραγωγών ανά τον κόσμο, την δημιουργία διαδικτυακού κόμβου ενημέρωσής τους καθώς και την δημιουργία ερευνητικών και επιχειρηματικών συμπράξεων μεταξύ των αντιστοίχων ελληνικών φορέων σε όποιο μέρος της γης και αν δραστηριοποιούνται. Η Διεύθυνση Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων ως αντικείμενο θα έχει την λειτουργία Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων όπου θα διαπραγματεύονται προθεσμιακά συμβόλαια αγροτικών προϊόντων για την ευρύτερη αγορά των Βαλκανίων και της Ν.Α. Μεσογείου. Τα έσοδα που θα προκύπτουν από το Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων θα καλύπτουν κατά προτεραιότητα τα έξοδα λειτουργίας του Υπουργείου και των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης με ιδιαίτερη μέριμνα για την χρηματοδότηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και έρευνας. Σημειωτέον ότι κάποτε η Ελλάδα διέθετε Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων στο Πειραιά ( πηγή :www. capital.gr/news.asp?id=216428) 2. Όσον αφορά την Γεωργική Εκπαίδευση και Έρευνα : Τα Ινστιτούτα σε συνεργασία με τα Γεωπονικά Πανεπιστήμια και τις γεωτεχνικές σχολές στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα δημιουργούν ερευνητικές συμπράξεις με στόχο την δημιουργία καινοτόμων προϊόντων, διατήρηση , κατοχύρωση και προβολή ελληνικών παραδοσιακών ποικιλιών, δημιουργία τραπεζών γενετικού υλικού και οτιδήποτε άλλο παράγεται και προάγεται από τις αγροτικές έρευνες. Για την χρηματοδότηση των συνεργαζομένων Ινστιτούτων και Σχολών οι ερευνητικές συμπράξεις αποκτούν νομική μορφή και προβλέπεται η δημιουργία εμποροβιομηχανικών θυγατρικών εταιρειών τους στο εξωτερικό έτσι ώστε τα προϊόντα της έρευνάς τους να κυκλοφορούν στη διεθνή αγορά προσκομίζοντάς τους τα ανάλογα έσοδα από τις πωλήσεις τους. 3. Όσον αφορά την αξιοποίηση της τεχνολογίας στους τομείς εκπαίδευσης και ενημέρωσης των παραγωγών : Οι Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης σε κάθε νομό της χώρας ως κύριο αντικείμενό τους έχουν την ενημέρωση και εκπαίδευση των παραγωγών μέσω ημερίδων, σεμιναρίων και διαδικτυακής ενημέρωσης τόσο για θέματα αγροτικής παραγωγής όσο και για θέματα προγραμματισμού καλλιεργειών και προώθησής τους στην ελληνική και διεθνή αγορά. Στο έργο τους περιλαμβάνονται η καθημερινή διαδικτυακή ενημέρωση των παραγωγών για χρηματοδοτικά προγράμματα , για τις διακυμάνσεις τιμών των προϊόντων τους σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο καθώς και η καθοδήγηση των παραγωγών για την δημιουργία πλατφορμών ηλεκτρονικού εμπορίου των προϊόντων τους. 4. Όσον αφορά την αναβάθμιση των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης : Οι Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης απαρτίζονται από επτά τμήματα τα οποία είναι τα αντίστοιχα των Γενικών Διευθύνσεων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και επιτελούν αντίστοιχο έργο σε επίπεδο νομού. Αυτά είναι : α. Διοίκηση β. Οικονομική Υπηρεσία γ. Φυτική Παραγωγή δ. Ζωϊκή Παραγωγή ε. Αλιεία ( όπου υπάρχει τέτοια δραστηριότητα) στ. Έρευνα Οι Διοικήσεις είναι υπεύθυνες για τον συντονισμό των δράσεων των υπολοίπων τμημάτων καθώς και για θέματα επιδοτήσεων και αντιμετώπισης κρίσεων . Τα τμήματα Φυτικής Παραγωγής, Ζωϊκής Παραγωγής και Αλιείας είναι υπεύθυνα για την εκπαίδευση και ενημέρωση των παραγωγών στις αντίστοιχες παραγωγικές δραστηριότητες . Τα τμήματα Έρευνας διεξάγουν μελέτες όσον αφορά τα είδη που μπορούν να αναπτυχθούν στους αντίστοιχους νομούς δραστηριότητάς τους, εισηγούνται δράσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας και του παραδοσιακού γενετικού υλικού της περιοχής τους και συμμετέχουν στα ερευνητικά προγράμματα των Ινστιτούτων και Πανεπιστημιακών Σχολών που οργανώνονται στην περιοχή τους. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εξωστρέφεια και η έμφαση στην έρευνα και την εκπαίδευση είναι τα βασικά προαπαιτούμενα για να αναπτυχθεί ο ελληνικός αγροτικός τομέας. Χωρίς να παραγνωρίζουμε τη σημασία της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής για την ελληνική αγροτική οικονομία, είναι απαραίτητη η δημιουργία συμπράξεων σε διεθνές επίπεδο οι οποίες θα ανοίξουν νέες αγορές για τα ελληνικά προϊόντα και συγχρόνως θα ενισχύσουν τους δεσμούς της Διασποράς με την Ελλάδα. Οι θετικές συνέπειες αυτών των συμπράξεων ξεπερνούν τα όρια μιας αγροτικής πολιτικής . Η χρηματοδότηση των φορέων της αγροτικής οικονομίας και πολιτικής από πηγές πέραν των Κοινοτικών επιδοτήσεων θα δώσει την απαραίτητη αυτονομία και διαπραγματευτική ισχύ στην Ελλάδα ώστε να αποκτήσει ένα μεγαλύτερο και καθοριστικό ρόλο στην Ευρώπη και στον κόσμο. ΠΗΓΗ : Παντελής Ρίτσος, Γεωπόνος