Η αυτάρκεια ως απαραίτητη προϋπόθεση της ελευθερίας μιας κοινωνίας

«Δεν θα δώσης στον αδελφόν σου τον Ισραηλίτην δάνειον χρημάτων με τόκον, ούτε θα ζητήσης τόκον δια τα τρόφιμα η δι’ οιονδήποτε άλλο πράγμα, που εδάνεισες εις αυτόν. Εις τον ξένον όμως, στον αλλοεθνή, θα δανείσης χρήματα επί τόκω όχι όμως στον αδελφόν σου, δια να σε ευλογήση ο Κυριος εις όλα τα έργα σου, εις την χώραν, προς την οποίαν εισέρχεσαι δια να την κληρονομήσης». (Δευτ. 23,20-21)

Η παγίδα που λειτουργεί ακόμη, στο ζήτημα αυτό, είναι η καλλιεργημένη ιδέα ότι η αυτάρκεια φρενάρει την πρόοδο και την ανάπτυξη. Τι σημαίνει όμως πρόοδος; Τι ανάπτυξη; Ποιος θα πρέπει να είναι ο ρυθμός των δύο αυτών επιδόσεων μιας κοινωνίας;

Μπορεί να προπορευθεί (πρόοδος) κανείς πάνω σ’ έναν δρόμο ο οποίος δεν διαθέτει ισχυρή υποδομή; Όταν τα προστιθέμενα προς τα εμπρός νέα τμήματά του κτίζονται πάνω σε αμμώδη  ή βαλτώδη εδάφη, πριν τους τεθεί παγιωμένη υποδομή; Εάν όχι τότε πορεύεται κανείς πάνω σ’ έναν δρόμο ο οποίος διαθέτει χαλασμένο όλο το πίσω του μέρος. Και στην περίπτωση αυτή αδυνατεί πλήρως κάποια στιγμή να συνεχίσει, αφού είναι αδύνατο να μεταφέρει εκ των όπισθεν υλικά για περεταίρω οδόστρωση. Ένας δρόμος με πεσμένες γέφυρες και κατεστραμμένο οδόστρωμα.

Τι σημαίνει ανάπτυξη; Για ποιους λόγους μια τόσο ευρείας σημασίας έννοια περιορίστηκε στην στενότητα των οικονομικών επιδόσεων; Πτύσσω θα πει διπλώνω, περιορίζω, σκεπάζω. Αναπτύσσω θα πει ξεδιπλώνω, απλώνω, εξηγώ, ερμηνεύω, επεκτείνω, επεκτείνω τον ορίζοντά μου, το οπτικό πεδίο μου. Φωτίζω καλύτερα τις σκοτεινές μεριές του δρόμου πάνω στον οποίον πορεύομαι.  Κι ανάμεσα σ’ όλα αυτά αυξάνω τις οικονομικές μου επιδόσεις ώστε να επενδύσω το περίσσευμα κάπου. Πού όμως; Μόνο στην περεταίρω ανάπτυξη της οικονομίας; Αυτός ο τελευταίος φαύλος κύκλος νομίζω ότι δημιούργησε το βασικότερο πρόβλημα, εξ αιτίας του οποίου μας μαστίζει η σημερινή οικονομική κρίση.

Οι παλαιότεροι λέγανε «άπλωσε τα πόδια σου όσο φτάνει το στρώμα σου». Τώρα με παλιοκαιρίτικα λόγια θα ασχολούμαστε!

Ακόμη παλαιότερα ο Επίκουρος έλεγε: «Ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΚΑΡΠΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».

Η αυτάρκεια δεν στοχεύει σε στασιμότητα και αποτελμάτωση. Αποτελεί όμως την απαραίτητη προϋπόθεση για πρόοδο και ανάπτυξη. Χτίσε το καινούργιο σπίτι σου με δοκιμασμένα υλικά από τον τόπο σου. Μπορείς να εφαρμόσεις και τεχνικές που παρατήρησες ότι συμβάλλουν στην σταθερότητά του, τις οποίες εφάρμοσε ο γείτονάς σου. Αυτό δεν δημιουργεί πρόβλημα. Πρόβλημα είναι να πας και ν’ αγοράσεις όλα τα υλικά απ’ αυτόν.

Φρόντισε να διατρέφεσαι με τροφές που παράγεις ο ίδιος. Όσες μπορείς. Όχι να αγοράζεις όλα τα τρόφιμά σου από άλλους. Και προ παντός από το εξωτερικό, διότι αργά ή γρήγορα θα αδειάσει το πορτοφόλι σου. Και τότε θα πέσεις στα δανικά. Δηλαδή στην δουλεία.

ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΑΓΟΝΤΑΙ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΣΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ (αυτό ακριβώς μας συμβαίνει τώρα)

Νομίζω ότι κανείς δεν ανέπτυξε (ανάπτυξη) το θέμα του δανεισμού πιο εμπεριστατωμένα από τον Πλούταρχο. Φαίνεται ότι αν και παρήλθαν κοντά δυο χιλιετίες, από την εποχή του, τίποτε σχεδόν δεν έχει αλλάξει πάνω στο θέμα αυτό

Από http://www.daneiakartes.info/, διαβάζουμε:

Ο Πλούταρχος γράφει για τις «συμφορές του δανεισμού»

Οικονομικά προβλήματα της αρχαιότητας -που μοιάζουν ωστόσο επίκαιρα- πραγματεύεται ο Πλούταρχος στο έργο του «Περί του μη δανίζεσθαι»

«Ο δανεισμός είναι πράξη υπέρτατης αφροσύνης και μαλθακότητας»! Το είπε ο Πλούταρχος τον 1ο μ.Χ. αιώνα και να που έφθασε η στιγμή να εκτιμηθούν οι λόγοι του. «Εχεις; Μη δανείζεσαι γιατί δεν σου λείπουν. Δεν έχεις; Μη δανείζεσαι γιατί δεν θα ξεπληρώσεις το χρέος σου», προβλέπει ο μεγάλος συγγραφέας της αρχαιότητας και ας βγει κάποιος να αντιπαραθέσει, ότι δεν έχει δίκιο…

Δυσάρεστα επίκαιρο είναι το έργο του «Περί του μη δειν δανείζεσθαι» (από τα Ηθικά), που κυκλοφορεί σε νέα έκδοση από τη «Νεφέλη» με τον τίτλο «Οι συμφορές του δανεισμού». Γιατί πράγματι, τις συμφορές που συσσωρεύονται στον άνθρωπο, ο οποίος καταφεύγει στο δανεισμό απαριθμεί με τρόπο καυστικό, αυστηρό και καίριο ο Πλούταρχος σ΄αυτό το μικρό κείμενο, που δεν μπορεί να διαβαστεί σήμερα απλώς «εγκυκλοπαιδικά», αφού οι παραλληλίες με τα σύγχρονα τεκταινόμενα παραφυλούν σε κάθε στίχο.

«Οι οφειλέτες είναι δούλοι όλων των δανειστών τους. Είναι δούλοι δούλων αναιδών και βάρβαρων και βάναυσων». Και οι δανειστές «Μετατρέπουν την αγορά σε κολαστήριο για τους δύσμοιρους οφειλέτες, σαν όρνεα τους κατακρεουργούν και τους κατασπαράζουν βυθίζοντας το ράμφος στα σωθικά τους»… λέει κατηγορηματικά ο χαιρωνίτης ρήτορας. Και επιχειρηματολογεί. Και φέρνει παραδείγματα από την ιστορία της εποχής του, από τους μύθους αλλά και από τα παθήματα των απλών ανθρώπων. Και χιούμορ επιστρατεύει ενίοτε μάλιστα μαύρο! Γιατί το κείμενο _μία ομιλία στην πραγματικότητα_ δεν γράφτηκε τυχαία. Η Αθήνα και οι άλλες ελληνικές πόλεις μαστίζονταν από τις συνέπειες της υπερχρέωσης, όταν ο Πλούταρχος περί το 92 μ. Χ αποφάσισε να μιλήσει μπροστά σε ακροατήριο για τις σοβαρές συνέπειες του δανεισμού.

Σε ποιούς ήταν χρεωμένοι τότε οι άνθρωποι; Σε δικούς τους αλλά κυρίως σε ξένους πιστωτές ως επί το πλείστον Ρωμαίους. «… κουβαλώντας μαζί τους σάκους και συμφωνητικά και συμβόλαια σαν δεσμά εναντίον της Ελλάδος, την οργώνουν από πόλη σε πόλη και σπέρνουν χρέη που πολλά βάσανα φέρνουν και πολλούς τόκους, και που δύσκολα ξεριζώνονται ενώ οι βλαστοί τους περικυκλώνουν τις πόλεις, τις εξασθενούν και τελικά τις πνίγουν», λέει παραστατικά ο Πλούταρχος. Και τι προτείνει;

«Φύγε να γλυτώσεις από τον εχθρό και τύραννό σου, τον δανειστή που θίγει την ελευθερία σου, βάζει πωλητήριο στην αξιοπρέπειά σου κι αν δεν του δίνεις, σε ενοχλεί· αν πουλήσεις, ρίχνει την τιμή· αν δεν πουλήσεις σε αναγκάζει· αν τον πας στο δικαστήριο προσπαθεί να επηρεάσει την έκβαση της δίκης· αν του ορκίζεσαι σε προστάζει· αν κρατάς την πόρτα κλειστή στήνεται στο κατώφλι και σου βροντά αδιάκοπα…».

Αλλά ο Πλούταρχος δεν κατακεραυνώνει μόνον τους πιστωτές. Και ας μη βιαστούν οι αναγνώστες του να βγάλουν εύκολα συμπεράσματα κάνοντας βολικούς συσχετισμούς. Δεν φταίει μόνον ο δανειστής. Ευθύνεται πρωστίστως ο δανειζόμενος με την άφρονα συμπεριφορά του και την επιθυμία του για πολυτέλεια και τριφυλή ζωή (μας θυμίζει κάτι αυτό;), φωνάζει ο συγγραφέας. «Διότι χρεωνόμαστε για να πληρώσουμε όχι το ψωμί και το κρασί μας, μα εξοχικές κατοικίες, δούλους, μουλάρια, ανάκλιντρα και τραπεζώματα… ». Κι αν ο Πλούταρχος κατακεραυνώνει έτσι τους συγχρόνους τους, τι θα έλεγε για… τα εορτοδάνεια και τα δάνεια για καλοκαιρινές διακοπές, που διαφημίζονταν από τις Τράπεζες μέχρι πρότινος βρίσκοντας φυσικά, πολλούς «αγοραστές». Και το αποτέλεσμα ποίο είναι; «Για να διατηρήσουμε την ελευθερία μας ενώ έχουμε συνάψει δάνεια κολακεύουμε ανθρώπους που καταστρέφουν σπιτικά, γινόμαστε σωματοφύλακες τους, τους καλούμε σε γεύματα, τους προσφέρουμε δώρα και τους πληρώνουμε φόρους».

Το γεγονός ότι ένας άνθρωπος ιδιαίτερα χαμηλών τόνων, όπως θεωρείται ο Πλούταρχος από τους μελετητές του είναι τόσο αυστηρός σ΄ αυτό το έργο και δείχνει τόσο πάθος καταδικάζοντας το φαινόμενο του αλόγιστου δανεισμού αφ΄ ενός και της απληστίας και βαναυσότητας των δανειστών από την άλλη είχε οδηγήσει στον παρελθόν στην υπόθεση ότι το έγραψε σε νεαρή ηλικία. Πράγμα λανθασμένο, όπως απέδειξε η σύγχρονη έρευνα. Η αδυναμία των ανθρώπων να ξεφύγουν από τα δεινά του δανεισμού φαίνεται ότι απασχολούσε πολύ τον μεγάλο βιογράφο της αρχαιότητας. «Ανθρωπος που μπλέκει μια φορά, μένει χρεώστης για πάντα και σαν το άλογο που του έχουν φορέσει χαλινάρι, δέχεται στη ράχη του τον έναν αναβάτη μετά τον άλλον», γράφει. (Τέλος αναδημοσίευσης).

Ανάπτυξη λοιπόν είναι και το ξεδίπλωμα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ώστε να αρματώνεται κανείς με τις γνώσεις και εμπειρίες των παλαιοτέρων. Βλέπετε εσείς πουθενά, στην χώρα μας τέτοιου είδους ανάπτυξη;

Εσείς τι λέτε; Εάν το κείμενο αυτό του Πλουτάρχου διδάσκονταν στην δημόσια εκπαίδευση και αναλύονταν δεόντως, θα είχαμε ξεπέσει τόσο εύκολα στο καθεστώς δουλείας, και εξ αιτίας του δανεισμού, τον οποίον καλλιέργησαν οι ανάλγητοι και ανεύθυνοι πολιτικάντηδες όλων των κομμάτων, για να μπορούν να διασπαθίζουν ευκολότερα το δημόσιο, εκ δανεισμού, χρήμα, αυτοί και οι πάτρωνές τους;

Παρατηρήσατε μήπως ποτέ ότι όχι μόνον δεν αναφέρονται οι πολιτικάντηδες στο θέμα της αυτάρκειας, αλλά ούτε καν ποτέ αναφέρουν την λέξη αυτή! Ότι την έχουν εξοβελίσει από το λεξιλόγιό τους, τα καθάρματα αυτά!

Σταύρος Βασδέκης

Για μια ισορροπημένη ζωή ενάντια σε κάθε κρίση

Αναγνώριση, επαγγελματική επιτυχία, οικονομική εξασφάλιση. Όποιες και αν είναι οι προσωπικές μας φιλοδοξίες, υπάρχει ένας πλούτος γνώσης για να μας βοηθήσει να τις κατακτήσουμε. Αν, ωστόσο, ο υπέρτατος στόχος μας είναι να έχουμε μια ισορροπημένη και ήρεμη ζωή, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να αναζητήσουμε τη σοφία που θα μας βοηθήσει να καλλιεργήσουμε στενές και υγιείς σχέσεις.

 

Οι άνθρωποι που απολαμβάνουν στενούς κοινωνικούς δεσμούς με τους φίλους και την οικογένειά τους είναι πιο ευτυχισμένοι, έχουν λιγότερα προβλήματα υγείας και διαχειρίζονται καλύτερα το άγχος των καιρών μας. Οι καλές κοινωνικές σχέσεις είναι σημαντικές σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, αφού όταν στερούμαστε ένα σταθερό και υποστηρικτικό περιβάλλον αυξάνονται οι πιθανότητες να αντιμετωπίσουμε προβλήματα, όπως η κατάθλιψη, που μπορούν να μας επηρεάζουν σε κάθε τομέα.

 

Επιπλέον, οι κοινωνικοί δεσμοί προσφέρουν ευκαιρίες για εξέλιξη και προσωπική ανάπτυξη, αφού κάθε σχέση μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για να πειραματιστούμε και να μάθουμε κάτι για τον εαυτό μας, τον σύντροφό μας και τις δυνατότητες που υπάρχουν μεταξύ μας.

 

Όταν, λοιπόν, χρειαζόμαστε συμβουλές για σχέσεις, καλό είναι να μην περιοριζόμαστε σε βιβλία αυτοβοήθειας και τηλεοπτικές εκπομπές. Η σοφία που προκύπτει μέσα από την πραγματική ζωή είναι πιο πολύτιμη και καλό είναι να αντιμετωπίζουμε με κριτικό μάτι τις διάφορες κοινοτοπίες που ακούγονται. Ας δούμε, λοιπόν, τα μαθήματα που μας διδάσκει η καθημερινότητά μας.

 

Μάθηµα #1: Ισχυροί κοινωνικοί δεσµοί

«Η δύναµη των διαπροσωπικών σχέσεων είναι τόσο σηµαντική για την υγεία µας όσο και οι επιλογές που κάνουµε στον τρόπο ζωής µας»

 

Έχουμε όλοι ακούσει τις κλασικές συμβουλές των γιατρών για να ζήσουμε περισσότερο: τακτική άσκηση, διακοπή καπνίσματος, ισορροπημένη διατροφή. Όμως, οι ισχυρές διαπροσωπικές σχέσεις παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο και όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα και η ποιότητα των σχέσεών μας, τόσο περισσότερο ζούμε.

 

Η δημιουργία ενός δικτύου που μας στηρίζει είναι δύσκολη στον σύγχρονο κόσμο, αλλά αξίζει να το κάνουμε. Υπάρχουν έρευνες που λένε ότι οι άνθρωποι με ενεργό κοινωνική ζωή έχουν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από οποιαδήποτε αιτία σε σχέση με τους λιγότερο κοινωνικούς ανθρώπους. Μάλιστα, το χαμηλό επίπεδο κοινωνικής αλληλεπίδρασης φαίνεται να έχει τις ίδιες αρνητικές επιπτώσεις με το κάπνισμα και την έλλειψη άσκησης.

 

Έρευνα έδειξε ότι όσο περισσότερες κοινωνικές συνδέσεις έχουμε τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά μας να καταπολεμάμε τις λοιμώξεις. Οι ερευνητές έδωσαν σε υγιή άτομα σταγόνες που περιείχαν ιό γρίπης και είδαν ότι όσοι είχαν ευρύτερο κοινωνικό δίκτυο είχαν και λιγότερες πιθανότητες να αρρωστήσουν. Ωστόσο, σημασία έχει και το είδος των σχέσεων που διατηρούμε. Έτσι, οι στενές φιλίες, που μας παρέχουν ενθάρρυνση και υποστήριξη, μπορεί να έχουν προστατευτική επίδραση στο καρδιαγγειακό μας σύστημα, ιδιαίτερα σε περιόδους στρες. Οι ειδικοί εικάζουν ότι το άγχος, που συνδέεται με χαμηλή κοινωνική υποστήριξη, πυροδοτεί μια σειρά αντιδράσεων που επηρεάζουν αρνητικά το σώμα, συμπεριλαμβανομένων της καρδιαγγειακής λειτουργίας και του ανοσοποιητικού συστήματος.

 

Μάθηµα #2: Δραστική αποδοχή

«Δεν µπορείς να αλλάξεις αυτούς που αγαπάς, γι’ αυτό εστίασε στο να αλλάξεις τον εαυτό σου»

 

Η ιδέα ότι μπορούμε να διορθώσουμε τα «στραβά» των συνεργατών, των φίλων, των γονέων, των παιδιών μας, κάνοντάς τους να συμπεριφέρονται με τον τρόπο που εμείς θέλουμε, υπάρχει πάντα στο βάθος του μυαλού μας. Το Εγώ μας συχνά μας πείθει ότι ο τρόπος που εμείς βλέπουμε τα πράγματα είναι ο σωστός και ότι εμείς έχουμε μια βαθύτερη γνώση για το τι είναι καλύτερο. Η αλήθεια όμως είναι ότι το να προσπαθούμε να διορθώσουμε τα ελαττώματα κάποιου άλλου συνήθως γυρίζει μπούμερανγκ ή αποτυγχάνει και το άλλο πρόσωπο μπορεί να πάρει το μήνυμα ότι δεν είναι αρκετά καλό, να αγανακτήσει και τελικά να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα που μας φέρνει σε απόσταση.

 

Η καλύτερη λύση είναι να κοιτάξουμε μέσα μας και να διορθώσουμε το δικό μας πρόβλημα, αντί να προσπαθούμε να αλλάξουμε τους άλλους. Βέβαια, ορισμένες φορές αυτό σημαίνει ότι απλώς αποδεχόμαστε μια κατάσταση. Αν π.χ. γνωρίζουμε ότι ο σύντροφός μας μισεί τις μεγάλες συγκεντρώσεις, μπορούμε να πάμε μόνοι στο επόμενο πάρτι. Έτσι, αυτός δεν θα πιεστεί και εμείς δεν θα αναγκαστούμε να φύγουμε νωρίς.

 

Κάνοντας υποχωρήσεις, ουσιαστικά αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι υπάρχουν θέματα για τα οποία δεν πρόκειται ποτέ να συγχρονιστούμε με τους γύρω μας και ότι είμαστε πρόθυμοι αυτό να το αποδεχθούμε, προκειμένου ο άλλος να διατηρήσει την αυτονομία του. Με όλους θα έχουμε μόνιμες διαφορές, αλλά πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτές. Ανεξάρτητα από το αν το άλλο πρόσωπο θα αλλάξει, η αποδοχή δείχνει τον σεβασμό μας απέναντί του.

 

Μάθηµα #3: Το πάθος µειώνεται, η αγάπη µένει

«Το να είµαστε εξοικειωµένοι µε τον σύντροφό µας δεν είναι το ίδιο µε το να µην τον αγαπάµε»

 

Πολλές είναι οι παρανοήσεις που υπάρχουν αναφορικά με τις σχέσεις, π.χ. ότι το πάθος μένει από μόνο του ζωντανό. Έτσι, συχνά οι άνθρωποι υποθέτουν ότι μια σχέση έχει υποστεί μόνιμη ζημιά όταν η περίοδος του σεξουαλικού ενθουσιασμού περάσει και αρχίσουν οι τσακωμοί. Μέρος του προβλήματος προκύπτει από την πεποίθηση ότι είναι πιο εύκολο να κόψουμε τους δεσμούς παρά να παλέψουμε για την επίλυση των διαφωνιών. Το ανώριμο μέρος του εαυτού μας δεν θέλει να αντιμετωπίσει την περιορισμένη ικανότητά μας να επενδύσουμε στον άλλον και αγαπά την ιδέα ότι οι «συμβατοί» άνθρωποι δεν συγκρούονται. Σε μια καλή σχέση, όμως, τα ζευγάρια διαφωνούν, τα παράπονα ακούγονται και οι άνθρωποι αναλαμβάνουν την ευθύνη για τα λάθη τους.

 

Είναι, επίσης, φυσιολογικό μετά το αρχικό στάδιο μιας σχέσης η σεξουαλική επιθυμία να υποχωρεί. Αυτό όμως προσφέρει μια ευκαιρία να εμβαθύνουμε στη σχέση μας με τρόπους που θα ήταν αδύνατο αρχικά. Η βαθιά αγάπη έρχεται μετά τη συναισθηματική εμπειρία της πρώτης περιόδου, όπου βλέπουμε πόσο ατελής είναι ο άλλος και παρ’ όλα αυτά δεχόμαστε να δεσμευτούμε.

 

Αν θέλουμε να οικοδομήσουμε μια σχέση, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να βιώσουμε ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων. Η μόνη λύση για να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες είναι να μιλήσουμε ανοιχτά για ό,τι μας απασχολεί και αντί να αναρωτιόμαστε αν είμαστε ακόμα ερωτευμένοι με τον σύντροφό μας, να ψάχνουμε τι μπορούμε να κάνουμε για να αποκατασταθεί η σχέση μας. Τέλος, ας θυμόμαστε ότι μια σχέση απαιτεί συνεχή προσπάθεια. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τι είναι αυτό που κάνει τον σύντροφό μας να νιώθει καλύτερα, αλλά συνήθως είμαστε πολύ κουρασμένοι ή νευριασμένοι για να το κάνουμε.

 

Μάθηµα #4: Καλοπροαίρετη αµέλεια

«Μερικές φορές λίγη αδιαφορία είναι καλύτερη από την υπερπροστασία»

 

Τηλεφωνούν καθημερινά στους δάσκαλους για να μάθουν πώς τα πάει το παιδί τους ή βρίσκονται συνεχώς μαζί του. Ο λόγος για τους υπερπροστατευτικούς γονείς, που προσκολλώνται στα παιδιά τους για να τα κρατήσουν ασφαλή και χαρούμενα ή επειδή πιστεύουν ότι έτσι δημιουργούν ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς.

 

Μια τέτοια νοοτροπία φαίνεται λογική σε έναν αβέβαιο κόσμο, γεμάτο κινδύνους (πραγματικούς ή όχι) και έντονο ανταγωνισμό. Ωστόσο, οι γονείς αυτοί συχνά υπερεκτιμούν την επίδρασή τους, δεν εμπιστεύονται τις ικανότητες του παιδιού και φαίνεται να μην καταλαβαίνουν ότι οι ισχυροί δεσμοί χτίζονται πάνω στην καθημερινή φροντίδα του. Μάλιστα, η ανάγκη τους για εμπλοκή γίνεται μεγαλύτερη όταν βλέπουν το παιδί τους ως υποκατάστατο για την εκπλήρωση των δικών τους ονείρων.

 

Όμως, η παρέμβαση αυτή μπορεί μακροπρόθεσμα να επιδράσει αρνητικά. Με το να μην αφήνουν τα παιδιά να «σκοντάψουν» σε μικροπράγματα, δεν τα αφήνουν να αναπτύξουν την ικανότητα να αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις, τους στερούν την αυτοπεποίθηση που χρειάζονται και ενισχύουν τη εξάρτηση από τους ίδιους. Επιπλέον, τα παιδιά που συνηθίζουν να παίρνουν ό,τι χρειάζονται, χωρίς να κάνουν οποιαδήποτε προσπάθεια, μπορεί μελλοντικά να απογοητευτούν, αφού ο υπόλοιπος κόσμος δεν τους αναγνωρίζει αυτό το αυτονόητο δικαίωμα. Κάνοντας, όμως, ένα βήμα πίσω, μαθαίνουμε στα παιδιά να σηκώνονται όταν πέφτουν, να αντιλαμβάνονται εσωτερικά το γονικό δέσιμο και να αναγνωρίζουν τις δικές τους ικανότητες. Η δουλειά μας ως γονέων είναι να καταστήσουμε τα παιδιά μας αυτάρκη.

 

Μάθηµα #5: Τα αντίθετα δεν έλκονται για πάντα

 

Το «κλειδί» για μια ευτυχισμένη και υγιή σχέση είναι η επιλογή ενός συντρόφου που μας μοιάζει αρκετά, ενός προσώπου που επικυρώνει τις υπάρχουσες απόψεις και τις συνήθειές μας, αντί να προσπαθεί να μας αλλάξει. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράξενο, αλλά τα αντίθετα δεν έλκονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο ρόλος που παίζουν τα κοινά στοιχεία στις αξίες, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, το οικονομικό υπόβαθρο, τη θρησκεία είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την επιτυχία μιας σχέσης. Όσο περισσότερο ένα ζευγάρι μοιράζεται μια παρόμοια προοπτική, τόσο μειώνονται οι πιθανές συγκρούσεις στη σχέση των δύο συντρόφων. Είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της σχέσης το ζευγάρι να βρει κοινό έδαφος όσον αφορά τις προσωπικές του αξίες.

 

Ωστόσο, η συμβατότητα είναι η μία πλευρά του νομίσματος που λέγεται υγιής σχέση, καθώς η σπίθα της έλξης προέρχεται από τις μικρές μας διαφορές. Η κοινή βάση είναι σημαντική για τη διατήρηση μιας σχέσης σε βάθος χρόνου, αλλά η συμπληρωματικότητα κάνει πραγματικά τη διαφορά όσον αφορά το σεξουαλικό πάθος. Τα ζευγάρια που είναι υπερβολικά όμοια καταλήγουν να έχουν μια σχέση αδελφική, προβλέψιμη, χωρίς εκπλήξεις και νέα στοιχεία.

 

Ποια είναι, λοιπόν, η χρυσή τομή; Το να έχουμε έναν σύντροφο του οποίου τα πάθη διαφέρουν αρκετά από τα δικά μας, ώστε να επεκτείνουν τις εμπειρίες μας, αλλά με τον οποίο να είμαστε σε συμφωνία για τα σημαντικά θέματα, όπως π.χ. το πώς να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας.

 

Πηγή http://www.ygeianews.gr/

Τι είναι ένα ολοκληρωμένο αγρόκτημα

Τι είναι ένα ολοκληρωμένο αγρόκτημα

Είναι στην ουσία ένα αγρο-οικοσύστημα, όπου κοινότητες φυτών και ζώων αλληλεπιδρούν με το φυσικό, βιολογικό και χημικό τους περιβάλλον, το οποίο ταυτόχρονα τροποποιείται από τον άνθρωπο για την παραγωγή τροφίμων, κλωστικών ινών, ενέργειας και άλλων προϊόντων για ανθρώπινη κατανάλωση και μεταποίηση.
Αυτό το αγροοικοσύστημα είναι ενταγμένο οργανικά στα πλαίσια του γενικότερου τοπικού οικοσυστήματος που το περιβάλει και λειτουργεί με στόχο την αειφορία, δηλαδή την κάλυψη των αναγκών του
παρόντος, χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα της μελλοντικής γενιάς ανθρώπων να καλύψει τις δικές της.
Στα πλαίσιά του η διαχείριση των φυσικών πόρων και του ανθρώπινου
δυναμικού είναι πρωταρχικής σημασίας. Περιλαμβάνει τη διατήρηση ή τον εμπλουτισμό αυτών των ζωτικών πόρων μακροπρόθεσμα. Η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού συμπεριλαμβάνει την εκτίμηση των κοινωνικών ευθυνών: τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εργαζομένων, τις ανάγκες των αγροτικών κοινοτήτων, την υγεία και ασφάλεια των καταναλωτών τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον.
Η “ολοκληρωμένη προσέγγιση αγρού” λαμβάνει υπόψη τους πολιτιστικούς, τους κοινωνικούς και φυσικούς πόρους καθώς και το έδαφος, το νερό και τον αέρα. Από την ανακύκλωση και την ενεργειακή αποδοτικότητα, μέχρι τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και τη χρήση των παρασκευασμάτων φυτο-ζωοπροστασίας και των άλλων εισροών.
Λαμβάνει υπόψη την αλληλεπίδραση των βιοτικών και αβιοτικών
παραγόντων και στοιχείων του περιβάλλοντος, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στην ηλιακή ενέργεια να ταξιδέψει μέσω όλων των
επιπέδων της τροφικής αλυσίδας και να επιτρέπει στην ύλη να ανακυκλωθεί.

Ο κυριότερος παράγοντας που θα καθορίζει πόσα και ποια είδη οργανισμών μπορούν να ζήσουν σε ένα ολοκληρωμένο αγρόκτημα είναι το διαθέσιμο ποσό
ενέργειας. Η ενέργεια σε ένα αγρόκτημα-οικοσύστημα ρέει από τον ήλιο στους αυτότροφους οργανισμούς(παραγωγοί- φωτοσυνθετικοί οργανισμοί)
μετά στους οργανισμούς που τρέφονται από τους αυτότροφους (φυτοφάγοι οργανισμοί) και τελικά στους οργανισμούς που τρέφονται από τους άλλους οργανισμούς (καταναλωτές–σαρκοφάγοι οργανισμοί). Αντίθετα από την ενέργεια, η ύλη ανακυκλώνεται. Το νερό, ο κύκλος του άνθρακα και του αζώτου είναι οι τρεις κύριοι τρόποι με τους οποίους η ύλη ανακυκλώνεται
σε αυτό.
Ο κύκλος του νερού :
Η διαθεσιμότητα του νερού είναι ένας από τους βασικούς
παράγοντες που ρυθμίζουν την παραγωγικότητα σε ένα τέτοιο αγροοικοσύστημα. Εξαρτάται από τον γενικότερο κύκλο του νερού στην περιοχή(συνίσταται συνήθως από τα ακόλουθα στάδια: εξάτμιση (από τις λίμνες, τα ποτάμια και τους ωκεανούς), διαπνοή από φυτά και δέντρα, υγροποίηση(σχηματισμός σύννεφων), κατακρήμνιση(βροχή, χιόνι, χαλάζι), διαφυγή ή επιστροφή πίσω στον κύκλο. Έχουν εκφραστεί σοβαρές περιβαλλοντικές ανησυχίες για τη χρήση του νερού στη γεωργία μέσω της
άρδευσης, ιδιαίτερα στις Μεσογειακές χώρες. Στις περιοχές όπου η χρήση υπερβαίνει το ρυθμό ανεφοδιασμού και η στάθμη νερού μειώνεται οι περιβαλλοντικές συνέπειες μπορούν να είναι σοβαρές, π.χ. ερημοποίηση ή αλάτωση από το θαλάσσιο νερό που εισβάλλει στον υδροφόρο ορίζοντα, και απώλεια της βιοποικιλότητας ως αποτέλεσμα της αλλαγής στη ροή των κοιτών(βλέπε π.χ.εκτροπή Αχελώου). Η άρδευση μπορεί να οδηγήσει στη μόλυνση των υδάτων λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης των φυτοφαρμάκων και των θρεπτικών ουσιών στο
νερό που απορρέει. Επιπλέον, απαιτούνται ακόμα μεγαλύτεροι πόροι για την
άντληση του νερού από τις βαθύτερες γεωτρήσεις.
Σχετικά με την ποιότητα νερού, η συμβατική γεωργία είναι μια σημαντική πηγή νιτρικών και φωσφορικών αλάτων στο νερό. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στον ευτροφισμό, με τα επακόλουθα σοβαρά αποτελέσματα στο φυσικό περιβάλλον, και στη συγκέντρωση νιτρικών αλάτων στις πηγές πόσιμου ύδατος, επιφανειακού και υπόγειου(Το 87% των αγροτικών περιοχών στην Ευρώπη έχουν συγκέντρωση νιτρικών στα υπόγεια ύδατα που υπερβαίνει το ασφαλές όριο των 25 mg/l, και το 22% βρίσκεται πάνω από την
μέγιστη επιτρεπτή συγκέντρωση των 50 mg/l..).
Για την αποκατάσταση αυτού του προβλήματος χρειάζονται γενικότερα εκτενή μέτρα που δεν είναι δυνατόν να ληφθούν στα πλαίσια του αγροοικοσυστήματος και περιγράφονται στην οδηγία της ΕΕ για τα νιτρικά άλατα. Κάποιες προσωρινές λύσεις είναι η χρήση ποικιλιών ανθεκτικών στα άλατα, η χαμηλής έντασης άρδευση, κάποια εδάφη μπορεί να χρειαστεί να παραμείνουν ακαλλιέργητα ή να οδηγηθούν σε άλλες χρήσεις, όπως π.χ. στην παραγωγή ανθεκτικών στην ξηρασία φυτών για ζωοτροφή, στην αποκατάσταση των φυσικών βιότοπων κ.λ.π. Σε κάθε περίπτωση εκείνο που θα είναι απαραίτητο είναι ο βιολογικός καθαρισμός των υγρών αποβλήτων από τις ανθρώπινες εγκαταστάσεις(κατοικίες του ανθρώπινου δυναμικού που θα έχει εγκατασταθεί στο αγρόκτημα) και από τις αντίστοιχες ζωϊκές εγκαταστάσεις καθώς και η εξοικονόμιση και ο σωστός τρόπος άρδευσης.
Ο κύκλος του άνθρακα:
ο άνθρακας κυκλοφορεί μέσα στο περιβάλλον του αγροκτήματος με τη μορφή του διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Τα φυτά δεσμεύουν το CO2 από την ατμόσφαιρα και το χρησιμοποιούν στη
διαδικασία της φωτοσύνθεσης μετατρέποντάς το σε υδατάνθρακες(1), ενώ άλλοι οργανισμοί(μικροοργανισμοί-ζώα-άνθρωποι) και τα ίδια τα φυτά απελευθερώνουν CO2 στην ατμόσφαιρα κατά τη αναπνοή-διαπνοή. Μεγάλο μέρος του άνθρακα μπορεί να αποθηκευθεί στο έδαφος μέσω της εναπόθεσης των «συντριμιών» της βιομάζας και της οργανικής ύλης(SOM) από τη κομποστοποίησή της στα πλαίσια του αγροκτήματος. Αυτή η διαδικασία μπορεί να επιταχύνεται με τη χρήση των Ενεργών Μικροοργανισμών(ΕΜ: έχουμε ασχοληθεί σε άλλη ανάρτηση με αυτούς), και αυτό θα είναι η συμβολή του ολοκληρωμένου αγροκτήματος στη μείωση της περίσσειας του CO2 –λόγω φαινομένου του θερμοκηπίου- στην ατμόσφαιρα και άρα στην αποτροπή της αλλαγής του κλίματος.
Ο κύκλος του αζώτου :
οι οργανισμοί χρειάζονται το άζωτο για την παραγωγή
αμινοξέων. Η ατμόσφαιρα περιέχει άζωτο κατά 75%, αλλά οι περισσότεροι
οργανισμοί δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη μορφή αζώτου, και πρέπει να έχει μια σταθερή μορφή. Ο κύκλος αζώτου παράγει αυτή τη σταθερή μορφή αζώτου που χρειάζονται οι οργανισμοί. Τα αζωτοβακτήρια δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο και παράγουν αμμωνία (NH3).
Αλλά βακτήρια χρησιμοποιούν την αμμωνία από τα ζωϊκά απόβλητα και παράγουν νιτρικά άλατα και νιτρώδη άλατα κατά τη διαδικασία κομποστοποίησης. Τα νιτρικά άλατα χρησιμοποιούνται από τα φυτά για την παραγωγή αμινοξέων τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται στην παραγωγή πρωτεϊνών από τα φυτά. Τα φυτά καταναλώνονται από άλλους οργανισμούς οι οποίοι χρησιμοποιούν τα αμινοξέα από τα φυτά για να φτιάξουν τα δικά τους. Οι αποικοδομητές μετατρέπουν το άζωτο που βρίσκουν σε άλλους οργανισμούς σε αμμωνία και το επιστρέφουν στο έδαφος. Κάποια βακτήρια βέβαια επιστρέφουν το άζωτο στην ατμόσφαιρα, αλλά με την πολύ σημαντική διαδικασία της κομποστοποίησης μπορούμε να έχουμε μεγάλο μέρος του αζώτου στο έδαφος, πράγμα που είναι απαραίτητο για την παραγωγικότητα του αγροκτήματος.
Θα πρέπει λοιπόν να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη αυτοί οι κύκλοι για τη λειτουργία του αγροκτήματος σαν εντοπισμένο οικοσύστημα. Βέβαια σε αυτούς τους κύκλους θα πρέπει να προστεθούν και οι λειτουργίες των
αλληλεξαρτήσεων και των διαδικασιών που συναντώνται και στο φυσικό περιβάλλον π.χ. θρεπτική ανακύκλωση, αλληλεπιδράσεις αρπακτικών ζώων/ θηραμάτων, ανταγωνισμός και συμβίωση.

Πιο συγκεκριμένα ο σχεδιασμός ενός τέτοιου αγροοικοσυστήματος βασίζεται στην εφαρμογή των ακόλουθων αρχών:
1. Ενίσχυση της ανακύκλωσης της βιομάζας, βελτιστοποίηση της θρεπτικής
διαθεσιμότητας και εξισορρόπηση της θρεπτικής ροής
2. Εξασφάλιση ευνοϊκών εδαφολογικών συνθηκών για την ανάπτυξη των φυτών, ιδιαίτερα με τη διαχείριση της οργανικής ουσίας και την ενίσχυση της
εδαφολογικής μικροβιακής ζυμωτικής(και όχι αποσυνθετικής) δραστηριότητας
3. Ελαχιστοποίηση των απωλειών λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας, του αέρα και του νερού μέσω της διαχείρισης του μικροκλίματος, της συλλογής νερού και της διαχείρισης του εδάφους μέσω της αυξανόμενης εδαφολογικής κάλυψης
4. Διαφοροποίηση ειδών και γενετική διαφοροποίηση του αγροοικοσυστήματος στο χρόνο και στο χώρο
5. Ενίσχυση των ευεργετικών βιολογικών αλληλεπιδράσεων και των συνεργισμών μεταξύ των συστατικών της αγρο-βιοποικιλότητας έχοντας ως αποτέλεσμα την προώθηση των κύριων οικολογικών διαδικασιών και υπηρεσιών
Ο τελικός στόχος του αγρο-οικολογικού σχεδιασμού είναι να ενσωματωθούν τα στοιχεία έτσι ώστε να βελτιωθεί η συνολική βιολογική αποδοτικότητα, να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα και η παραγωγικότητα του αγροοικοσυστήματος και να διατηρηθεί η ικανότητά αυτοσυντήρησης του. Ο στόχος
είναι να σχεδιαστεί ένα τύπος αγροοικοσυστημάτων, που μιμείται τη δομή και τη λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων.
Οι βασικότεροι βέβαια στόχοι είναι:
1) η επίτευξη "υγιούς" εδάφους .Το υγιές έδαφος θα δώσει υγιή φυτά με άριστη ευρωστία και λιγότερο ευαίσθητα στα παράσιτα και στη συνέχεια υγιή φυτά θα δώσουν υγιή ζώα και ανθρώπους.
2) η επίτευξη της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης βιοποικιλότητας. Η ποικιλομορφία των φυτών υποστηρίζει στη συνέχεια την ποικιλομορφία της άγριας ζωής και αυτή με τη σειρά της θα ενισχύσει τα φυσικά οικοσυστήματα και θα μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση παρασίτων. Οι πολυκαλλιέργειες είναι συνήθως πιο ευέλικτες οικονομικά και οικολογικά. Ενώ η μονοκαλλιέργεια έχει πλεονεκτήματα από την άποψη της αποδοτικότητας και της ευκολίας της διαχείρισης, η απώλεια της συγκομιδής σε οποιοδήποτε έτος θα μπορούσε να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τη σταθερότητα μιας κοινότητας που εξαρτάται από αυτή την συγκομιδή. Με την πολυκαλλιέργεια μοιράζεται ο οικονομικός κίνδυνος. Με την κατάλληλη διαχείριση, η ποικιλομορφία μπορεί επίσης να βελτιώσει ένα αγρόκτημα από βιολογική άποψη. Για παράδειγμα, στο σύστημα ετήσιων καλλιεργειών, η αμειψισπορά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των «ζιζανίων», των παθογόνων και των εντομολογικών εχθρών. Επίσης, τα φυτά κάλυψης έχουν σταθεροποιητικά αποτελέσματα στο αγροοικοσύστημα με την συγκράτηση του εδάφους και των θρεπτικών ουσιών, την διατήρηση της εδαφικής υγρασίας με τα φυτικά υπολείμματα, και με την αύξηση του ρυθμού διήθησης του νερού και της εδαφολογικής υδατοχωρητικότητας.
Η βέλτιστη ποικιλομορφία μπορεί να επιτευχθεί με την ενσωμάτωση της φυτικής και ζωικής παραγωγής στο ίδιο ολοκληρωμένο αγρόκτημα. Αυτό ήταν η συνηθισμένη πρακτική για αιώνες μέχρι τα μέσα της 20ου αιώνα όταν η βιομηχανοποιημένη εντατική γεωργία ανάγκασαν τα αγροκτήματα να γίνουν πιο εξειδικευμένα. Η μικτή φυτική και ζωική παραγωγής έχει διάφορα πλεονεκτήματα. Καλλιεργώντας φυτικά είδη-προϊόντα μόνο στις
επίπεδες επιφάνειες εδάφους και βοσκές ή κτηνοτροφικές καλλιέργειες σε
απότομες κλίσεις μειώνεται η διάβρωση του εδάφους. Οι βοσκότοποι και
οι κτηνοτροφικές καλλιέργειες στην αμειψισπορά βελτιώνουν την ποιότητα του εδάφους, μειώνουν τη διάβρωση και η κοπριά από τα αγροτικά ζώα, στη συνέχεια, συμβάλλει στην γονιμότητα του εδάφους. Επιπλέον μια δραστική μείωση της παραγωγής-κατανάλωσης κρέατος και γάλακτος μέσω και της μείωσης του αριθμού ζώων, ώστε να τα αντέχει το αγρόκτημα θα είχε ένα σημαντικό θετικό αντίκτυπο στο κλίμα. Θα είχε επίσης μια θετική επίδραση στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού, μιας και ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων είναι υπέρβαροι- σχεδόν και όσοι υποσιτίζονται. Μια αλλαγή προς ολοκληρωμένα, πολυλειτουργικά συστήματα θα είχε θετικές επιπτώσεις για τη γεωργία και οι βοσκότοποι μπορούν να λειτουργήσουν σαν μεγάλες “δεξαμενές” αποθήκευσης του άνθρακα και της βιοποικιλότητας.Τα αγροτικά ζώα μπορούν να αμβλύνουν τις αρνητικές επιπτώσεις των περιπτώσεων ζημιών στις καλλιέργειες, καταναλώνοντας τα υπολείμματα της καλλιέργειας, η οποία σε ένα σύστημα που θα είχε«μόνο φυτικές καλλιέργειες» θα θεωρούνταν αποτυχία. Η ζωική παραγωγή, που σύμφωνα με τις προτάσεις στο κείμενο για τη "κρεοφαγία-φυτοφαγία" θα παίζει συμπληρωματικό ρόλο, μπορεί να βοηθήσει στην αυτάρκεια του αγροοικοσυστήματος και να προστατέψει τους αγρότες από την έλλειψη διατροφής και από τις διακυμάνσεις του εμπορίου και των τιμών. Σε συνδυασμό με τις φυτικές καλλιέργειες, θα γίνεται αποτελεσματικότερη η αγροτική εργασία για την κάλυψη των βιοτικών αναγκών.
3)Το μικρότερο δυνατόν οικολογικό αποτύπωμα, με τις λιγότερες δυνατές εισροές. Η επιλογή ειδών και ποικιλιών που είναι καλά προσαρμοσμένα στη περιοχή και στις συνθήκες του αγρού βοηθάνε σε αυτό.
Επίσης η επιλογή των μεθόδων της βιοκαλλιέργειας, της βιοδυναμικής ή της φυσικής καλλιέργειας, οι οποίες είναι έντασης εργασίας και όχι χημικών εισροών συνεισφέρουν στο μικρό οικολογικό αποτύπωμα.
Κύρια όμως θα πρέπει να μπει στόχος να μειωθεί η εξάρτηση από τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να υποκατασταθούν αυτές από τις ανανεώσιμες πηγές ή την εργασία, αλλά μέχρι το σημείο βέβαια που είναι εφικτό. Μικρές εγκαταστάσεις γεωθερμίας στα κτίρια, παραγωγής βιοαερίου για θέρμανση-μαγείρεμα, μικρές ανεμογεννήτριες και μικρά φωτοβολταϊκά για παραγωγή της απαιτούμενης ηλεκτρικής ενέργειας, είναι δυνατές σήμερα στα πλαίσια ενός τέτοιου αγροκτήματος.


4) Ένας επιπλέον στόχος θα πρέπει να είναι και η εγκατάσταση στο αγρόκτημα της κοινότητας των ανθρώπων, που ασχολούνται με τη διαχείρισή του. Αυτό είναι λίγο δύσκολο για τα σημερινά ελληνικά δεδομένα, όπου ο αγροτικός κλήρος είναι πολύ μικρός. Αν όμως η όλη κατεύθυνση συνδεθεί με ένα καινούργιοκίνημα κοινοτισμού και επιστροφής και εγκατάστασης της νέας άνεργης γενιάς των πόλεων στην περιφέρεια, θα είναι αυτό δυνατό. Με αλλαγή της χρήσης της γης και ένα «νέο αναδασμό»-μπορούν να δημιουργηθούν κατάλληλα από άποψη έκτασης αγροκτήματα, στα οποία θα μπορούν να εγκαθίστανται οι νέοι δημιουργώντας δομές «διευρυμένης οικογένειας» ή οικοκοινότητας. Με αυτές όμως τις κοινωνικές δομές θα ασχοληθούμε σε ένα επόμενο κείμενο.

(1)αντίδραση φωτοσύνθεσης είναι:
6CΟ2 + 12Η2Ο +ηλιακή ενέργεια→ C6Η12Ο6 + 6O2 + 6Η2Ο + 674 θερμίδες

Source : http://topikopoiisi.blogspot.gr